Podstawy VAT dla przedsiębiorców

Podatek VAT (Value Added Tax), czyli podatek od towarów i usług, jest jednym z głównych źródeł dochodów budżetowych w Polsce. Podatek pośredni jest naliczany na każdym etapie obrotu produktami i usługami, więc zawarty jest w cenie towarów i usług. Jego ostatecznym płatnikiem jest konsument końcowy. VAT daje państwu tym więcej pieniędzy, im więcej ludzie i firmy wydają na konsumpcję. 

Stawki podatku VAT

Stawka podstawowa w podatku od towarów i usług wynosi obecnie 23%.
 

Obok stawki podstawowej ustawa przewiduje stawki obniżone (obecnie):

• 8% - dla niektórych produktów spożywczych, niektórych towarów związanych z ochroną zdrowia, np. leków, z produkcją rolną, np. nawozów, środków ochrony roślin, niektórych usług w zakresie sportu, kultury, rekreacji, transportu pasażerskiego, dla tzw. usług bytowych i in.,
• 5% - dla produktów rolnych i nieprzetworzonych produktów spożywczych jak warzywa, mięso, mleko, ryby, niektórych artykułów higienicznych, produktów dla dzieci, np. smoczków, pieluszek, wydawnictw książkowych, 
• 0% - zasadniczo dla eksportu oraz wewnątrzwpólnotowej dostawy towarów.

W systemie dostępne są także stawki:

• “zw” dla podatników zwolnionych z VAT - na fakturze należy wówczas nanieść informację o podstawie prawnej zastosowanego zwolnienia
• “np” dla transakcji niepodlegających opodatkowaniu w Polsce (np. świadczenie usług dla kontrahenta zagranicznego)
   

Kto jest podatnikiem VAT

Podatnikiem VAT w Polsce jest każda osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej, która prowadzi działalność gospodarczą niezależnie od celów czy wyników tej działalności. 
 

Podatnik VAT czynny a podatnik VAT zwolniony

Podatnik VAT czynny to taki, który jest zarejestrowany i rozlicza VAT. Ma obowiązek wystawiania faktur VAT oraz prawo do odliczania VAT naliczonego od zakupów związanych z działalnością opodatkowaną. Podatnik VAT zwolniony to taki, który korzysta ze zwolnienia podmiotowego z VAT ze względu na niski roczny obrót (do 200.000 PLN) lub z innych przyczyn, nie musi rozliczać się z VAT, ale też nie może odliczać VAT naliczonego.
 

Zwolnienie z VAT przedmiotowe

Zwolnienia przedmiotowe obejmują określone rodzaje dostaw towarów i usług. Są one zwolnione z VAT na podstawie art. 43 ust 1. Ustawy o VAT,  niezależnie od wysokości osiągniętego przez przedsiębiorcę obrotu.

Zwolnienie przysługuje tylko, gdy świadczysz wyłącznie takie usługi jak - na przykład:

• usługi w zakresie opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia – jeśli jesteś lekarzem, lekarzem dentystą, pielęgniarką, położną lub psychologiem
• usługi prywatnego nauczania na poziomie przedszkolnym, podstawowym, ponadpodstawowym i wyższym – jeśli jesteś nauczycielem
• usługi nauczania języków obcych
•  usługi finansowe, w tym: zarządzania funduszami inwestycyjnymi; ubezpieczeniowe; w zakresie udzielania poręczeń, gwarancji oraz innych zabezpieczeń transakcji; udzielanie kredytów i pożyczek, których przedmiotem są instrumenty finansowe.

Zwolnienie z VAT podmiotowe

Zwolnienie podmiotowe przysługuje podatnikom, których roczny obrót nie przekroczył 200 000 PLN. Status podatnika zwolnionego oznacza, że firma nie musi składać deklaracji rozliczających VAT, nie rozlicza w urzędzie skarbowym podatku należnego
z tytułu sprzedaży oraz nie ma prawa do odliczenia (zwrotu) podatku naliczonego.

Jeśli zaczynasz działalność w trakcie roku, pamiętaj aby limit ustalić proporcjonalnie do okresu prowadzenia działalności w pierwszym roku. Będzie on wówczas niższy, niż 200.000 zł, a jego przekroczenie skutkuje utratą prawa do zwolnienia podmiotowego.

Kiedy nie przysługuje zwolnienie podmiotowe

Musisz odprowadzać VAT od momentu rozpoczęcia działalności gospodarczej, bez względu na wielkość uzyskiwanych przychodów, jeżeli twoja działalność obejmuje sprzedaż towarów lub świadczenie usług wyszczególnionych w przepisach ustawy o VAT.

Nie ma możliwości skorzystania ze zwolnienia podmiotowego z VAT, jeśli twoja oferta obejmuje sprzedaż wyrobów jubilerskich, złomu, części do pojazdów samochodowych
i motocykli, a także jeśli przez Internet sprzedajesz kosmetyki, sprzęt elektroniczny i optyczny, a także sprzęt gospodarstwa domowego.

Istnieje również katalog usług (m.in. prawnicze, doradcze, jubilerskie, windykacyjne i faktoringowe) obligujących do rejestracji do VAT od momentu rozpoczęcia działalności.

Warto pamiętać, że w takiej sytuacji konieczność rozliczania VAT obowiązuje od pierwszej złotówki, a więc nawet jeśli nie osiągniesz limitu sprzedaży wynoszącego 200.000 zł.

VAT dobrowolny

Przedsiębiorcy, którzy nie przekroczyli progu zwolnienia, mają możliwość dobrowolnego wyboru, czy chcą być podatnikami VAT czynnymi. Zgłoszenie do VAT pozwala na odliczanie VAT naliczonego i jest często wybierane przez firmy, które dokonują znacznych zakupów towarów i usług. Na dobrowolną rezygnację z VAT decydują się częściej przedsiębiorcy realizujący dostawy lub świadczący usługi na rzecz innych przedsiębiorców, będących podatnikami VAT. 

Jeśli świadczysz głównie usługi na rzecz osób fizycznych, a Twoje obroty nie przekraczają wspomnianych wcześniej limitów, warto rozważyć wszystkie za i przeciw przed zarejestrowaniem się jako czynny podatnik VAT.

Mały podatnik - uproszczenia

Mały podatnik VAT, którego sprzedaż w poprzednim roku nie przekroczyła równowartości 2.000.000 EUR, na gruncie ustawy o VAT może skorzystać z dwóch przysługujących mu uproszczeń:

1. Uproszczeń w rozliczeniach poprzez kwartalne, a nie miesięczne składanie deklaracji VAT
2. Zastosowaniu metody kasowej w VAT.

Uproszczenie w rozliczeniach oznacza, że będąc małym podatnikiem i korzystając z kwartalnego rozliczenia, nie musisz co miesiąc składać deklaracji i płacić różnicy wynikającej z nadwyżki VAT należnego nad naliczonym. Możesz deklarację składać w okresach kwartalnych i w takich terminach rozliczać się z fiskusem z nadwyżki podatku naliczonego. Nie zwalnia Cię to jednak z comiesięcznego (!) składania części ewidencyjnej raportu JPK_VAT do urzędu skarbowego.

Rozliczenie VAT polega na tym, że faktury wystawione w danym okresie rozliczeniowym wykazujesz co do zasady w deklaracji podatkowej za ten okres. Nie ma znaczenia, czy faktury zostały uregulowane. Musisz zapłacić VAT należny nawet wówczas, gdy nie otrzymasz zapłaty od swoich kontrahentów.

Metoda kasowa to wyjątek od tej zasady. Polega na rozliczaniu podatku w momencie faktycznego otrzymania zapłaty za fakturę, a nie w momencie jej wystawienia. Jest to korzystne przede wszystkim dla firm, które doświadczają opóźnień w płatnościach od swoich klientów. Małym podatnikom pozwala zachować płynność finansową.

Więcej na temat metody kasowej w VAT i statusu "małego podatnika" przeczytasz TUTAJ.

Zgłoszenie VAT-R

Aby zarejestrować się do VAT, skorzystać z metody kasowej czy rozliczenia kwartalnego, należy złożyć odpowiednie zgłoszenie do Naczelnika Twojego Urzędu Skarbowego.

Zgłoszenie identyfikacyjne (lub aktualizacyjne jeśli chcesz zmienić swoje dane) w zakresie podatku od towarów i usług składa się w lokalnym Urzędzie Skarbowym w formie papierowej na formularzu VAT-R. Formularz można także złożyć elektronicznie poprzez usługę e-Urząd Skarbowy lub dokonując zmiany wpisu w CEiDG.